Kampania społeczna promująca znajomość Standardów Ochrony Małoletnich
aweSOMe
Bezpieczne dzieciństwo, jasna przyszłość.
Kampania społeczna „aweSOMe” to inicjatywa mająca na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat ochrony małoletnich przed wszelkimi formami krzywdzenia. Nazwa „aweSOMe” jest tu szczególnie wymowna, ponieważ w języku angielskim słowo „awesome” oznacza coś, co budzi podziw, zachwyt, jest niesamowite. W kontekście tej kampanii, nazwa ta niesie za sobą przesłanie o budowaniu silnej, pozytywnej i bezpiecznej przestrzeni dla dzieci, gdzie ich prawa są szanowane i chronione, a dorośli są świadomi oraz zaangażowani w zapewnienie im takiego środowiska. Jednocześnie nawiązuje ona do SOM – Standardów Ochrony Małoletnich – których wprowadzenie należy do obowiązków KAŻDEJ Instytucji pracującej z dzieckiem.
Cel kampanii „aweSOMe” jest wielowymiarowy i obejmuje:
- Propagowanie wiedzy o standardach ochrony małoletnich przed krzywdzeniem: kampania ma na celu edukowanie społeczeństwa na temat istniejących norm i standardów, które mają za zadanie chronić dzieci przed krzywdzeniem. Jest to kluczowy element w budowaniu systemu ochrony, gdzie każdy jest świadom swoich obowiązków i odpowiedzialności.
- Poszerzanie wiedzy o objawach i skutkach przemocy oraz jej rodzajach: kampania dąży do zwiększenia świadomości na temat tego, jak przemoc może się objawiać i jakie niesie za sobą konsekwencje dla zdrowia i rozwoju dziecka. Zrozumienie różnorodności form przemocy, w tym tej psychicznej, fizycznej, seksualnej oraz zaniedbania, jest istotne dla efektywnego jej rozpoznawania i zapobiegania.
- Informowanie społeczeństwa o procedurach weryfikacji osób pracujących z dziećmi: wiedza na temat tego, jak i gdzie powinni być weryfikowani ludzie pracujący z dziećmi, jest kluczowa, aby zapewnić bezpieczne środowisko dla naszych najmłodszych. Kampania podkreśla znaczenie takich procedur i zachęca do ich stosowania.
- Dostarczanie wiedzy, kiedy i jak reagować w sytuacji krzywdzenia dziecka: kampania oferuje praktyczne wskazówki i narzędzia, które pomagają zrozumieć, kiedy i jak należy reagować, gdy istnieje podejrzenie krzywdzenia dziecka. Dzięki temu społeczeństwo jest lepiej przygotowane do działania w sytuacjach, kiedy interwencja jest niezbędna.
- Podkreślanie znaczenia ochrony dziecka w Internecie: w dobie cyfrowej ochrona dzieci przed szkodliwymi treściami i kontaktami w Internecie jest równie ważna, co ich bezpieczeństwo w świecie rzeczywistym. Kampania zwraca uwagę na potrzebę edukacji zarówno dzieci, jak i dorosłych na temat bezpiecznego korzystania z sieci.
- Znaczenie budowania pozytywnych relacji z dzieckiem: kampania podkreśla, jak ważne jest, aby relacje między dziećmi a dorosłymi opierały się na wzajemnym szacunku, zaufaniu i otwartej komunikacji. Silna więź z dorosłymi może być dla dziecka najlepszą ochroną przed wieloma zagrożeniami.
Wdrażając te cele, kampania „aweSOMe” dąży do stworzenia społeczeństwa, w którym każde dziecko ma szansę na bezpieczne, zdrowe i szczęśliwe dorastanie, a dorośli są świadomymi i aktywnymi uczestnikami tego procesu. Kampania ta jest więc nie tylko próbą przeciwdziałania przemocy, ale także budowania społeczeństwa, w którym podziw i zachwyt budzi nie tylko osiągnięcia, ale przede wszystkim bezpieczeństwo i dobrostan naszych dzieci.
Czym są Standardy Ochrony Małoletnich?
W 2023 roku w Polsce wprowadzono standardy ochrony małoletnich stanowią one zbiór zasad i procedur mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom i młodzieży w różnych aspektach ich życia. Te standardy są odpowiedzią na potrzebę wzmocnienia systemu ochrony małoletnich przed przemocą, zaniedbaniem oraz innymi formami krzywdzenia. Mają one na celu nie tylko reagowanie na sytuacje zagrożenia, ale również zapobieganie im poprzez edukację, świadomość społeczną oraz odpowiednie procedury interwencyjne.
Standardy te obejmują między innymi:
- Procedury postępowania w przypadku podejrzenia krzywdzenia dziecka
- Weryfikację osób pracujących z dziećmi w jakimkolwiek klubie, szkole, świetlicy, stowarzyszeniu w Krajowym Rejestrze Karnym i Krajowym Rejestrze Przestępców Seksualnych
- Określenie warunków, jakie powinny być spełnione aby dzieci były bezpieczne. Dotyczy to zarówno aspektów fizycznych, jak i psychologicznych.
- Promocja praw dziecka
- Współpracę międzyinstytucjonalną: Wzmocnienie współpracy pomiędzy różnymi instytucjami odpowiedzialnymi za ochronę małoletnich.
Standardy te stanowią ważny krok w kierunku zapewnienia wszystkim dzieciom w Polsce bezpiecznego dzieciństwa, wolnego od przemocy i krzywdzenia. Implementacja tych zasad ma na celu nie tylko ochronę małoletnich, ale także budowanie społeczeństwa bardziej świadomego i odpowiedzialnego za najmłodszych i ich dobrostan.
Ważne terminy
Przemoc wobec dzieci – wszelkie działania lub zaniedbania dorosłych, które powodują fizyczne, psychiczne, seksualne krzywdzenie dziecka, w tym także zaniedbanie emocjonalne czy ekonomiczne.
Zaniedbanie – brak odpowiedniej opieki nad dzieckiem, co obejmuje niewystarczające zaspokajanie podstawowych potrzeb życiowych, takich jak żywienie, ubiór, higiena, opieka zdrowotna, edukacja, a także brak wsparcia emocjonalnego i społecznego.
Bullying/cyberbullying – przemoc rówieśnicza, która może mieć miejsce w szkole lub innych środowiskach społecznych (bullying) oraz w internecie i mediach społecznościowych (cyberbullying). Charakteryzuje się powtarzającymi się agresywnymi zachowaniami wobec ofiary.
Prawa dziecka – zbiór norm prawnych mających na celu ochronę dobra i interesu dziecka, zagwarantowany m.in. przez Konwencję o Prawach Dziecka. Prawa te obejmują prawo do życia, rozwoju, ochrony przed przemocą, wyrażania własnych opinii, dostępu do edukacji i opieki zdrowotnej.
Standardy ochrony małoletnich – określone procedury i zasady postępowania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom w środowisku domowym w różnych instytucjach oraz w życiu codziennym. Dotyczą one m.in. procedur postępowania w przypadku podejrzenia krzywdzenia dziecka.
Interwencja kryzysowa – natychmiastowe działania podejmowane w sytuacji wykrycia przemocy wobec dziecka lub poważnego zagrożenia jego dobrostanu, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa dziecku i zatrzymanie krzywdzenia.
Profilaktyka – działania mające na celu zapobieganie wystąpieniu przemocy wobec dzieci, w tym edukacja na temat praw dziecka, budowanie pozytywnych relacji w rodzinie i społeczności, promowanie zdrowych wzorców zachowań.
Empowerment – proces wzmacniania dzieci i młodzieży, polegający na edukacji na temat ich praw, rozwijaniu umiejętności społecznych i asertywności, co ma na celu zwiększenie ich odporności na różne formy przemocy i krzywdzenia.
Resilience (odporność psychiczna) – zdolność dziecka do radzenia sobie ze stresem, trudnościami życiowymi oraz odbudowywania się po traumatycznych doświadczeniach. Rozwijanie odporności psychicznej jest ważne w zapobieganiu długotrwałym skutkom przemocy.
Sieć wsparcia – zbiór instytucji i osób (rodzina, opiekunowie, przyjaciele, nauczyciele, specjaliści), którzy mogą oferować pomoc i wsparcie dziecku doświadczającemu trudności, w tym przemocy.
Rodzaje Przemocy:
- Przemoc fizyczna: dotyczy użycia siły fizycznej wobec dziecka, która może prowadzić do urazów, bólu lub nawet śmierci. Przykłady to bicie, szarpanie, popychanie, raniące zachowania czy używanie przedmiotów do zadawania bólu.
- Przemoc psychiczna (emocjonalna): obejmuje działania lub zaniedbania, które szkodzą rozwojowi emocjonalnemu dziecka lub jego samopoczuciu psychicznemu. Przykłady to groźby, poniżanie, izolacja, manipulacja, odrzucenie, ignorowanie potrzeb emocjonalnych dziecka.
- Przemoc seksualna: obejmuje wszelkie działania o charakterze seksualnym wymuszone na dziecku lub dokonywane bez jego zrozumienia i zgody. To nie tylko kontakt fizyczny, ale również ekspozycja na materiały pornograficzne, zmuszanie do obserwacji aktów seksualnych, molestowanie seksualne.
- Zaniedbanie: forma przemocy polegająca na nie zaspokajaniu podstawowych potrzeb dziecka, zarówno fizycznych (brak dostępu do jedzenia, ubrania, schronienia, opieki medycznej) jak i emocjonalnych (brak wsparcia, zainteresowania, miłości). Zaniedbanie może prowadzić do poważnych zaburzeń rozwojowych.
- Cyberprzemoc: przemoc za pomocą technologii cyfrowych, w tym Internetu i mediów społecznościowych. Obejmuje cyberbullying, czyli dręczenie, zastraszanie online, a także stalking czy rozpowszechnianie bez zgody materiałów kompromitujących.
- Przemoc ekonomiczna (materialna): polega na kontrolowaniu dostępu do zasobów finansowych, utrudnianiu samodzielnego zarządzania pieniędzmi lub świadomym zaniedbywaniu potrzeb materialnych dziecka, co ogranicza jego możliwości rozwojowe i dobrostan.
- Przemoc instytucjonalna: występuje, gdy instytucje lub osoby w nich działające nadużywają swojej władzy nad dziećmi. Może przybierać formę przemocy fizycznej, emocjonalnej, seksualnej czy zaniedbania.
- Przemoc rówieśnicza (bullying): forma przemocy, w której agresor i ofiara są w podobnym wieku. Może mieć miejsce w szkole, miejscu zamieszkania lub pracy. Charakteryzuje się powtarzającymi się zachowaniami mającymi na celu zastraszenie, poniżenie lub izolację ofiary.
- Konstruktywna krytyka podana w sposób szanujący uczucia drugiej osoby.
- Ustanowienie jasnych i sprawiedliwych zasad zachowania w domu, szkole, treningu.
- Wyrażenie własnych emocji w sposób, który nie szkodzi innym.
- Wymaganie od dzieci wykonania odpowiednich obowiązków domowych adekwatnych do ich wieku.
- Ustalanie granic osobistych w relacjach, które chronią dobrostan obu stron.
- Rozwiązywanie konfliktów przez dialog i poszukiwanie kompromisu.
- Zgłaszanie zachowań niebezpiecznych lub nielegalnych do odpowiednich instytucji.
- Odmowa wykonania czegoś w sposób uprzejmy i szanujący drugą osobę.
- Udzielanie pomocy osobie w potrzebie w sposób, który nie narusza jej autonomii.
- Podejmowanie działań w celu ochrony własnego bezpieczeństwa, nie szkodząc przy tym innym.
Regulacje prawne odnośnie osób pracujących z dziećmi
W Polsce istnieją szczegółowe przepisy prawne regulujące, gdzie i jak powinni być weryfikowani ludzie pracujący z dziećmi, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa małoletnim. Oto kluczowe aspekty tych regulacji:
Centralny Rejestr Skazanych za Przestępstwa na Tle Seksualnym
Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym: osoby skazane za przestępstwa seksualne, w tym przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności popełnione na szkodę małoletnich, są wpisywane do Centralnego Rejestru Skazanych. Rejestr ten jest narzędziem służącym do weryfikacji potencjalnych pracowników i wolontariuszy pracujących z dziećmi.
Dostęp do rejestru: instytucje zatrudniające osoby na stanowiskach wymagających bezpośredniego kontaktu z dziećmi (szkoły, przedszkola, placówki opiekuńcze, kluby sportowe itp.) mają obowiązek sprawdzenia kandydatów w rejestrze. Dostęp do rejestru jest ograniczony i regulowany przepisami prawa.
Badania Kierunkowe i Szkolenia
Badania psychologiczne: w niektórych przypadkach, np. w edukacji lub opiece społecznej, pracodawcy mogą wymagać od kandydatów przeprowadzenia badań psychologicznych, aby ocenić ich przydatność do pracy z dziećmi.
Szkolenia z zakresu ochrony dzieci: osoby pracujące z dziećmi mogą być również zobowiązane do ukończenia specjalistycznych szkoleń dotyczących ochrony małoletnich przed krzywdzeniem, które mają na celu podniesienie świadomości na temat zagrożeń i sposobów zapobiegania przemocy wobec dzieci.
Certyfikat Niekaralności
Zaświadczenie o niekaralności: pracownicy i wolontariusze mają obowiązek przedłożenia zaświadczenia o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego (KRK), które potwierdza brak skazania za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności oraz inne przestępstwa mogące dyskwalifikować ich do pracy z dziećmi.
Przepisy Specjalne dla Określonych Grup Zawodowych
Specyficzne wymogi dla poszczególnych sektorów: w zależności od sektora mogą obowiązywać dodatkowe przepisy i wymagania dotyczące weryfikacji osób pracujących z dziećmi. Na przykład, w sektorze oświaty istnieją szczegółowe przepisy dotyczące kwalifikacji i weryfikacji nauczycieli.
Te środki mają na celu stworzenie bezpiecznego środowiska dla dzieci poprzez eliminowanie ryzyka zatrudnienia osób, które mogłyby stanowić zagrożenie dla ich dobra. Procesy weryfikacyjne są istotnym elementem systemu ochrony małoletnich w Polsce, a ich przestrzeganie jest obowiązkowe dla wszystkich instytucji i organizacji pracujących z dziećmi.
Reakcja na sytuacje krzywdzenia dzieci jest kluczowa i powinna nastąpić natychmiast po zauważeniu jakichkolwiek sygnałów lub podejrzenia, że dziecko może być ofiarą przemocy.
Kiedy reagować?
Natychmiast po zauważeniu objawów przemocy: fizycznych (siniaki, zadrapania), emocjonalnych (zmiany w zachowaniu, strach przed określonymi osobami, depresja), seksualnych (nietypowe zachowania o charakterze seksualnym, wiedza seksualna nieadekwatna do wieku dziecka) czy zaniedbania (zaniedbanie higieniczne, głód, brak opieki medycznej).
Gdy dziecko wyraża, że doświadcza krzywdy: ważne jest, aby wziąć poważnie wypowiedzi dziecka o niepokojących go sytuacjach, nawet jeśli brak jest widocznych „dowodów”.
Przy obserwacji niepokojących interakcji: gdy świadkami jesteśmy agresywnych, poniżających lub innych niepokojących zachowań wobec dziecka.
Gdzie szukać pomocy?
- Policja (112): w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka należy natychmiast wezwać pomoc, dzwoniąc na policję.
- Ośrodki Pomocy Społecznej: mogą zaoferować wsparcie rodzinie i dziecku, w tym pomoc materialną, psychologiczną, czy interwencyjną.
- Poradnie psychologiczno-pedagogiczne: oferują wsparcie psychologiczne i pedagogiczne dla dzieci i ich rodzin, mogą również skierować do innych specjalistycznych form pomocy.
- Sądy rodzinne: można złożyć wniosek o interwencję sądu w sytuacji, gdy dziecko jest krzywdzone. Sąd może podjąć decyzje o ochronie dziecka przed dalszą przemocą.
- Fundacje i organizacje pozarządowe: wiele organizacji specjalizuje się w pomocy dzieciom krzywdzonym i ich rodzinom, oferując doradztwo, wsparcie prawne i psychologiczne.
- Telefony zaufania i linie wsparcia: istnieją specjalne numery telefonów, pod które można dzwonić anonimowo po radę i wsparcie, np. Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111, Niebieska Linia oferująca wsparcie ofiarom przemocy domowe 800 12 00 02.
- Instytucje edukacyjne: szkoły i przedszkola również mogą być miejscem, gdzie można zgłosić swoje obawy – nauczyciele i pedagodzy szkolni są zobligowani do podjęcia odpowiednich kroków w przypadku podejrzenia krzywdzenia dziecka.
Ważne zasady reagowania:
Działaj z troską i empatią: ważne jest, aby podejść do dziecka z zrozumieniem, nie bagatelizować jego obaw i nie wywierać na nim presji.
Zachowaj spokój: dziecko musi czuć, że jest bezpieczne i że można mu pomóc.
Zgłoś sytuację odpowiednim instytucjom: nie próbuj rozwiązywać sytuacji na własną rękę; profesjonalne instytucje mają narzędzia i procedury, które pomogą dziecku najskuteczniej.
Pamiętaj, że reagowanie na krzywdzenie dzieci jest nie tylko moralnym obowiązkiem każdego członka społeczeństwa, ale w wielu przypadkach również prawnym. Brak reakcji w takich sytuacjach może prowadzić do pogłębienia się traumy dziecka i trwałych skutków dla jego zdrowia oraz rozwoju.
O autorach
Nasza drużyna to mieszanka doświadczenia i świeżości, gdzie każdy członek wnosi coś wyjątkowego do projektu – od kreatywnych pomysłów po gruntowną wiedzę specjalistyczną. Wspólnie dążymy do tego, by nasza kampania nie tylko informowała, ale też inspirowała i zachęcała do działania.
Wierzymy, że zmiana zaczyna się od świadomości, a każdy z nas może być jej motorem. Przez naszą pracę chcemy pokazać, że zaangażowanie społeczne ma realny wpływ na otaczający nas świat. Dziękujemy, że jesteście z nami i wspieracie nas w tej misji
Paweł Maciejny
Nauczyciel IT, specjalista w dziedzinie profilaktyki, rozwoju i edukacji
Katarzyna Korczyk
Nauczycielka, działaczka społeczna, specjalistka w zakresie pracy z dziećmi na wczesnych etapach kształcenia
Marta Haczek
Nauczycielka, dogoterapeutka, specjalistka w zakresie wspierania holistycznego rozwoju dziecka oraz metody Montessori
Anna Piątek - Góra
Nauczycielka, działaczka społeczna, specjalistka w zakresie wolontariatu i motywacji do działań społecznych